«Προς τον Αγιο Βασίλη. Ελκήθρου και Ταράνδου 6, Βόρειος Πόλος.

Αγαπημένε μου Αγιε Βασίλη, δεν ξέρω αν το γράμμα μου έχει ορθογραφικά λάθη, αλλά εγώ ένα ξέρω, ότι υπάρχεις, και φέτος την Πρωτοχρονιά θα ήθελα να μου χαρίσεις ένα αεροβόλο. [...] Το σπίτι μου είναι ισόγειο και δεν έχει τζάκι, αλλά όλα διορθώνονται γιατί έχει σόμπα και καλοριφέρ. Δεν ξέρω αν θα χωρέσεις, αλλά γι’ αυτό σου ζήτησα αυτό το δώρο (γιατί) χωράει από τους σωλήνες».

«Πηγαίνω τρίτη τάξη. Θα ήθελα να μου φέρεις μια προβοσκίδα που πετάει πεταλούδες από χαρτόνι και τέσσερις απόχες». «Το βράδυ στην προσευχή σου να παρακαλέσεις τον Θεούλη να μου φέρει ένα αδελφάκι γιατί νιώθω πολύ μόνη. Εγώ προσεύχομαι, αλλά τίποτα».

«Θέλω να μου φέρεις έναν καινούργιο και καλό μπαμπά». «Θέλω ένα λιοντάρι, ταύρο, αετό, λύκο, γορίλα. Και από κάτω να έχουν ρόδες στα πόδια τους. Να είναι ρομπότ. Θα κάνω και μια καλή πράξη». «Του χρόνου θα πάω πρώτη γυμνασίου και έτσι μιας και είναι η τελευταία χρονιά που σου γράφω [...] θα ήθελα να σου ευχηθώ κάποια πράγματα: να συνεχίσεις να χαρίζεις στα παιδιά τη χαρά και την ευτυχία μέσα από τα δώρα σου, να συνεχίσεις να γεμίζεις τη σκέψη των παιδιών με υπέροχες χριστουγεννιάτικες αναμνήσεις. [...] Πάντα θα υπάρχεις στις παιδικές και γλυκές χριστουγεννιάτικες αναμνήσεις μου».

Τα παραπάνω είναι αποσπάσματα από πραγματικές επιστολές παιδιών με τελικό αποδέκτη –ποιον άλλον;– τον Αγιο Βασίλη. Στα γράμματα που διαβάσαμε στο συγκινητικό λεύκωμα των ΕΛΤΑ τα παιδιά ζητούν παιχνίδια και δώρα, επιτυχία στις σπουδές τους, να αποκτήσουν έναν αδελφό ή μια αδελφή, αλλά και να ενωθεί ξανά η οικογένειά τους ή να βρουν οι γονείς τους μια δουλειά. Μια από τις κοινές επιθυμίες τους είναι να συναντήσουν επιτέλους τον παππούλη με την κόκκινη στολή και τα ροδαλά μάγουλα, που γυρίζει όλο τον κόσμο με ένα έλκηθρο και μοιράζει δώρα σε εκατομμύρια παιδιά. Ο μύθος του Αγιου Βασίλη όπως τον γνωρίζουμε σήμερα ξεπερνάει έθνη, θρησκείες, τοπικές κουλτούρες και βρίσκει τη θέση του κάτω από τα χριστουγεννιάτικα δέντρα όλου του κόσμου.

Στους νέους γονείς το δίλημμα μπαίνει σχεδόν αυτόματα. Μιλάμε ή όχι στα παιδιά για τον Αγιο Βασίλη; Και μέχρι πότε αφήνουμε γάλα και μπισκότα δίπλα στο δέντρο; Η αντίφαση που περιγράφει ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης είναι σχεδόν αναπόφευκτη: «Στην κόρη μου, που είναι έξι ετών, της είπα ότι ο Αγιος Βασίλης όπως τον ξέρουμε είχε σχεδιαστεί το 1930 για μια διαφήμιση της Κόκα-Κόλα. Και μου απαντά ότι “δεν γίνεται, αφού εγώ τον έχω δει, έτσι είναι”. Εκεί της τα μασούσα και συμφώνησα. Αλλά ήμουν σε αδιέξοδο. Της έδωσα μια πληροφορία που ερχόταν σε αντίφαση με την πρώτη πληροφορία που είχε έρθει πάλι από εμένα». Εκεί λοιπόν τι γίνεται; «Το αποσιωπάς, αλλάζεις θέμα. Εγώ δεν θυμάμαι πότε έπαψα να πιστεύω στον Αγιο Βασίλη, νομίζω ότι γίνεται σταδιακά. Δεν χρειάζεται να γίνουν “αποκαλυπτήρια”. Αλλωστε ο μύθος είναι ανθρωπιστικός, λέει ότι όλα τα παιδάκια του κόσμου παίρνουν δώρα, ανεξαρτήτως αν είναι φτωχά ή πλούσια. Γιατί να μην της μιλήσω για αυτόν;», τονίζει.

Οταν ρωτούν

Υπάρχουν στιγμές ωστόσο που τα παιδιά ζητούν να μάθουν τι συμβαίνει και ορισμένες φορές το αποτέλεσμα δεν είναι αυτό που περιμένουν οι γονείς, όπως μας λέει ο ζωγράφος Γιάννης Αδαμάκος για τον 6χρονο γιο του. «Ζητάει να μάθει λέγοντάς μου “μία η αλήθεια, μπαμπά. Υπάρχει ή δεν υπάρχει;”. Υστερα από συζητήσεις με τη γυναίκα μου και φίλους, καταλήξαμε να του πούμε ότι υπάρχει ένας αληθινός Αγιος Βασίλης, αυτός της Καισάρειας, που αγαπούσε πολύ τα παιδιά και έφτιαξε σχολεία, και ένας άλλος φανταστικός που μας φέρνει όμως δώρα. Μόλις του το είπα, εγώ νόμισα ότι θα του καταστρέψω το όνειρο, αλλά εκείνος με κοίταξε, πήρε χαρτί και μολύβι και αποφάσισε να γράψει το πρώτο του γράμμα στον Αγιο Βασίλη», σημειώνει.

«Προσωπικά πιστεύω ακόμη στον Αγιο Βασίλη. Υπάρχει, αυτό είπα και στα παιδιά μου. Τι να τους πω, ψέματα;», μας λέει ο τραγουδοποιός Νίκος Πορτοκάλογλου. Μέσα από τα παραμύθια, όπως σημειώνει, τα παιδιά μαθαίνουν ορισμένες από τις αλήθειες της ζωής. «Οι γίγαντες και οι δράκοι των παραμυθιών είναι αυτά που θα αντιμετωπίσεις στη ζωή σου και περιγράφονται με τη γλώσσα της ποίησης. Με αυτή την έννοια, τα παραμύθια είναι αληθινά. Ετσι είναι το πνεύμα του Αγιου Βασίλη που κάνει τους γονείς να πάρουν δώρα ή μια σακούλα παραπάνω τρόφιμα και να την προσφέρουν σε κάποιους που έχουν ανάγκη. Χρειαζόμαστε τα παραμύθια για να μας εμπνέουν», τονίζει.

Οταν ο μύθος γκρεμίζεται

«Ενα αγόρι του Λυκείου φορτισμένο από την πίεση των μαθημάτων βγαίνει στο διάλειμμα του σχολείου. Τα μικρά παιδιά του δημοτικού βγαίνουν και εκείνα γεμάτα χαρά. Το αγόρι πλησιάζει ένα μικρό κοριτσάκι και του λέει “να σου πω κάτι;”. Το κοριτσάκι καταλαβαίνει ότι δεν θέλει να μάθει αυτό που έρχεται αλλά προτού προλάβει να μιλήσει, το αγόρι της λέει “δεν υπάρχει Αγιος Βασίλης”. Και τα δάκρυα αρχίζουν και ρέουν».

Τη σκηνή μάς περιγράφει η συγγραφέας και εκπαιδευτικός Σοφία Νικολαΐδου και πρόκειται, όπως επισημαίνει, για έναν συνηθισμένο τρόπο που ο μύθος γκρεμίζεται για πολλά παιδιά. «Μετά πρέπει να μιλήσεις μέσα στην τάξη στα μικρά παιδιά. Αλλά και στα μεγάλα γιατί αυτό είναι ένα δείγμα άσκησης εξουσίας», μας λέει. Για την ίδια πάντως έχει έρθει η στιγμή που ο έφηβος γιος της ρωτάει εκείνη αν θα γράψει κάποιο γράμμα στον Αγιο Βασίλη. «Θέλει να ξέρει αν η μαμά του έχει κάποια επιθυμία γενικά, αν θέλει κάτι από τη ζωή και αυτό είναι πολύ συμπαθητικό», τονίζει.

Κατά καιρούς δημοσιεύονται επιστημονικά άρθρα που προσπαθούν να απαντήσουν στο δίλημμα των γονιών για το αν πρέπει ή όχι να διατηρούν ζωντανό τον μύθο του Αγιου Βασίλη. Στο πρόσφατο άρθρο «Α wonderful lie», που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό ψυχιατρικής «Τhe Lancet», οι επιστήμονες αποδομούν τον μύθο με την κόκκινη στολή και υποστηρίζουν ότι όταν αποκαλυφθεί η «απάτη» των γονέων οι σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά κινδυνεύουν να διαρραγούν.

Πιο μετριοπαθή άποψη εκφράζει η παιδοψυχίατρος Ελένη Καραγιάννη, η οποία τονίζει την αξία ύπαρξης του μύθου, την εξήγησή του αλλά και την αναίρεσή του στην κατάλληλη ηλικία.

«Στη διαδικασία της χαράς των Χριστουγέννων είναι σημαντικό να συμμετέχουν και οι γονείς, να γιορτάσουν μαζί με τα παιδιά και να συμβάλουν στην αίσθηση του μαγικού. Οταν τα παιδιά μπουν μέσα στο παιχνίδι έρχεται η στιγμή, στα 5 ή 6 χρόνια τους, που οι γονείς πρέπει να πούνε την αλήθεια. Οτι το πνεύμα των Χριστουγέννων είναι να μοιράζεις και να μοιράζεσαι δώρα και ότι ακόμη και αν δεν υπάρχει ο ίδιος ο Αγιος Βασίλης υπάρχει το πνεύμα του. Μπορεί να απογοητευτούν στην αρχή αλλά γρήγορα θα αντιληφθούν ότι μπορούν πια όχι μόνο να δέχονται αλλά να προσφέρουν και να συνδημιουργούν τη χαρά που νιώθουν τα Χριστούγεννα. Οι μεγάλοι είναι σημαντικό να κατανοήσουν ότι τα Χριστούγεννα δεν είναι μόνο για τα παιδιά, είναι και για τους ίδιους και τα μικρά προσέχουν αν ο μπαμπάς πήρε δώρο στη μαμά», τονίζει. Ολοι δεν θέλουμε λίγη μαγεία τα Χριστούγεννα;

kathimerini.gr