Απόσπασμα από το βιβλίο «Ταξίδι στο χρόνο… σε Κηφισιά, Νέα Ερυθραία και Εκάλη» που κυκλοφορεί ο «Τύπος Κηφισιάς».

Πρόκειται για ναΐσκο, που βρίσκεται πάνω στην πλαγιά απ’ όπου κατέβαινε παλιά το γεμάτο πεύκα και πλατάνια ρέμα της Χελιδονούς, στον δρόμο που οδηγεί από το Μενίδι στην Κηφισιά, ο οποίος, σύμφωνα με πηγές που δεν μπορούν πλήρως να εξακριβωθούν, κτίστηκε περί τα μέσα του 14ου αιώνα, οπότε, μάλλον θα πρέπει ν’ αποτελεί το δεύτερο σε παλαιότητα βυζαντινό μνημείο της περιοχής.

Ωστόσο, σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες, όπως μαρτυρούν, εξάλλου, τα ερείπιά του, στα μέσα του 15ου αιώνα καταστράφηκε, για ν’ ανακαινιστεί τον 16ο αιώνα, όταν αγιογραφήθηκε όλο το καθολικό με θαυμάσιες τοιχογραφίες, όπως αποσπάσματα από τη Γέννηση, που φαίνονται στον νότιο τοίχο του, ενώ ένα άριστο δείγμα μεταβυζαντινής αγιογραφίας αποτελεί η Κοίμηση και η Μετάσταση της Παναγίας.

Πάντως, τον 20ό αιώνα καταστράφηκε ο χώρος πέριξ του καθολικού, ενώ από το 1970 που παραχωρήθηκε στη δικαιοδοσία του Ναού της Αγίας Τριάδας Κηφισιάς, το εκκλησάκι διατηρεί τη βυζαντινή του αίγλη. 

Αλλά γιατί αυτό το εκκλησάκι έχει την ονομασία «Χελιδονού»;

Γι’ αυτό, υπάρχουν τέσσερις εκδοχές, οι οποίες, όμως, δεν έχουν ιστορικά βεβαιωθεί, πέρα από θρύλους της τοπικής παράδοσης.

Η μία στηρίζεται στην πίστη του κόσμου από παλιά ότι στο ρέμα της Χελιδονούς υπήρχαν νεράιδες, μάγισσες και δράκοι και αναφέρεται πως ένας μοναχός, που έμενε σε μια καλύβα στον Κηφισό, κυνήγησε με ξόρκια τις νεράιδες και τις έκλεισε σε μια σπηλιά και ο Σταυρωμένος του ιερού φόβιζε τις νεράιδες που κινδύνευαν να πεθάνουν από πείνα και δίψα. Αλλά, μια μαυροφορεμένη, λέει ο θρύλος, τις λυπήθηκε, τις έκλεισε μέσα στο πέπλο της και, όταν το άνοιξε, πλήθος χελιδόνια πέταξαν στον ουρανό. Έτσι δικαιολογείται πιθανόν η ονομασία, Παναγία η Χελιδονού. 

Σύμφωνα με έναν άλλο μύθο, το εκκλησάκι αποτελούσε το κέντρο μιας μικρής μοναστικής κοινότητας λίγων καλογριών, τις οποίες ο πασάς του Μενιδίου θέλησε να ατιμάσει, αλλά, εισακούγοντας η Παναγιά τις εικασίες τους, τις γλίτωσε μεταμορφώνοντάς τες σε… χελιδόνια!

Ένας άλλος… θρύλος, όπως τον έχει καταγράψει ο Γάλλος περιηγητής Perrot, το 1857, αναφέρει ότι οι κάτοικοι της περιοχής νίκησαν κατά κράτος τους κατακτητές, παίρνοντας θάρρος από ένα… χελιδόνι που πετάχτηκε καταχείμωνο από μια σπηλιά, σαν καλός οιωνός, οπότε και οι νικητές έκτισαν το εκκλησάκι και το ονόμασαν Παναγιά Χελιδονού. Θα μπορούσε να ήταν μια θύμηση από τη νικηφόρα μάχη κατά των Γότθων, αλλά αυτό συνέβη 1.150 χρόνια από τότε που βάσει των ευρημάτων, θα μπορούσαμε να υπολογίσουμε το χτίσιμο του ναΐσκου, ενώ εκείνη την εποχή καμία ένοπλη επιχείρηση δεν έχει καταγραφεί, εκτός κι αν επρόκειτο για αντιμετώπιση ληστοσυμμοριτών!

Έτσι, δεν μας μένει παρά να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στην άποψη πως η ονομασία του ναΐσκου πρέπει να προέρχεται από την τοποθεσία που είναι χτισμένο. Κι αυτό, γιατί βρίσκεται στην πλαγιά απ’ όπου παλιότερα κατέβαινε το ρέμα της Χελιδονούς, μια περιοχή γεμάτη με πλατάνια και πεύκα στα οποία «φώλιαζαν» χιλιάδες χελιδόνια, που έδωσαν και την ονομασία στον χείμαρρο…

Το ξωκλήσι γιόρταζε δύο φορές το χρόνο. Την Πρωτομαγιά και στις 23 Αυγούστου, στην ανάμνηση της Μετάστασης της Θεοτόκου, εννέα ημέρες μετά την Κοίμηση. Το πανηγύρι στις 23 Αυγούστου γινόταν με κλαρίνα, λατέρνες, χορούς, κρασί, υπαίθρια διασκέδαση και… γαϊδουροδρομίες από τους προσκυνητές που συνέρρεαν από τις γύρω περιοχές, ενώ οι Μενιδιάτες,μετά το τέλος του πανηγυριού, συναγωνίζονταν με τις σούστες και τα άλογα στο ποιος θα φτάσει πρώτος στο χωριό τους.

Ωστόσο, κάθε χρόνο ανήμερα της Ζωοδόχου Πηγής γινόταν μεγάλη λειτουργία στον ναΐσκο, με Κηφισιώτες και Ερυθραιώτες να συμμετέχουν σε αυτήν με χορούς, κρασί και γλέντι μέχρι το βράδυ, ενώ κάποιοι έψηναν αρνιά γύρω από το εκκλησάκι, αλλά κι άλλοι έφερναν έτοιμα φαγητά από το σπίτι.

Στην Παναγία Χελιδονού, υπάρχει και ένα μικρό σπήλαιο, που μάλλον θα πρέπει να συνδεθεί με τη λατρεία των Νυμφών στα αρχαία χρόνια, καθώς το πυκνό φύλλωμα των φυτών και των δέντρων, τα άφθονα νερά, που έτρεχαν μέσα και γύρω απ’ αυτό, δημιουργούσαν ιδανικό χώρο για τη λατρεία των Νυμφών. Άλλωστε, πολύ κοντά στην Κηφισιά υπήρχε και το Νυμφαίο, σπήλαιο λατρείας των Νυμφών, όπου τελούνταν τελετές, τα Νυμφαία.

Αργότερα, στον ίδιο χώρο, πρέπει να λατρεύτηκε και ο θεός Πάνας, ο οποίος χάρισε τα σπήλαια στη θεά Άρτεμη. Πράγματι, λίγο αργότερα εμφανίζεται στο γειτονικό Άθμονον, το σημερινό Μαρούσι, δηλαδή, η λατρεία της Άρτεμης, η οποία λεγόταν Αμαρυσία, γιατί προερχόταν από την Αμάρυνθο της Εύβοιας.

Το κείμενο αυτό αποτελεί απόσπασμα (σελίδες 79-80) του βιβλίου «Ταξίδι στο χρόνο… σε Κηφισιά, Νέα Ερυθραία και Εκάλη» που κυκλοφορεί ο «Τύπος Κηφισιάς»,  σε επιμέλεια Θ. Καραχάλιου και συγγραφή Γ. Ανδρουτσόπουλου.

Περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο στο τηλ 2108014053 ή στο email This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it..