του Νίκου Χιωτάκη
Η δημόσια υγεία είναι εθνική αρμοδιότητα και ο ρόλος της ΕΕ είναι να συμπληρώνει τις πολιτικές των κρατών μελών της ΕΕ, παρέχοντας βοήθεια στις κυβερνήσεις να επιτυγχάνουν κοινούς στόχους και να δημιουργούν οικονομίες κλίμακας.
Η Ευρωπαική Επιτροπή των Περιφερειών αναγνωρίζει ότι η έννοια της υγείας είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία της κοινωνίας• αφορά δε, όχι μόνο τη φυσική επιβίωση ή την απουσία ασθένειας, αλλά και τις ψυχολογικές πτυχές, τις φυσικές, περιβαλλοντικές, κλιματικές και στεγαστικές συνθήκες, τον επαγγελματικό βίο, και τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες διαβίωσης, όπως ορίζεται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ).
Επίσης τονίζει ότι οι πόλεις διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της υγείας, ως αποτέλεσμα της αστικοποίησης, δεδομένου ότι το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε αστικές περιοχές.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, Υγιής Πόλη θεωρείται ένα ενιαίο σύστημα όπου οι άνθρωποι, το φυσικό, κοινωνικό, αστικό, οικιστικό, πολιτιστικό και οικονομικό περιβάλλον είναι αλληλένδετα και αλληλοεπηρεάζονται. Η Υγεία των πολιτών, δεν νοείται απλώς ως έλλειψη ασθένειας αλλά ως η κατάσταση της πλήρους σωματικής, πνευματικής, κοινωνικής και ψυχικής ευεξίας.
Οι πόλεις αντιμετωπίζονται ως ενιαία συστήματα, ως ζωντανοί οργανισμοί, όπως άλλωστε είναι στην πραγματικότητα, και η προσπάθεια για την προαγωγή της Υγείας σημαίνει δραστηριοποίηση σε όλους τους τομείς.
Επισημαίνεται ότι ο όρος «υγιής πόλη» (healthy city, κατά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας) προϋποθέτει μια κοινότητα με επίγνωση της σημασίας της υγείας ως δημόσιου αγαθού, ικανής να προωθεί και να θέτει σε εφαρμογή σαφείς πολιτικές με σκοπό την προστασία και τη βελτίωση των υφιστάμενων υποστηρικτικών μορφών του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας, καθώς και την πρόληψη για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας και το προσδόκιμο υγιούς ζωής και τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης της αναπηρίας, η οποία, συγχρόνως, προωθεί τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης.
Η Ευρωπαική Επιτροπή των Περιφερειών επισημαίνει την ανάγκη αναθεώρησης του “κράτους πρόνοιας” βάσει των διαφορετικών αναγκών των πληθυσμιακών ομάδων, λόγω της αύξησης των μεγαλύτερων ηλικιακών ομάδων από την ανόδο του προσδόκιμου ζωής, της αύξησης των ανισοτήτων μεταξύ των κοινωνικών ομάδων και λόγω της εισροής μεταναστών.
Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές μπορούν να είναι οι εγγυητές ενός δικτύου πολυεπίπεδης συνδιαχείρισης, στο οποίο τα θεσμικά όργανα, οι επιχειρήσεις, οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών και οι απλοί πολίτες θα μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός κοινού, δίκαιου και αρμονικού πλέγματος αστικής ανάπτυξης.
Τα πεδία πολιτικής προτεραιότητας που μπορούν να προτείνουν και έχουν τα μέσα οι τοπικές αρχές, υπέρ της υγείας στις πόλεις είναι τα ακόλουθα:
- πολεοδομικός σχεδιασμός
- κινητικότητα και μεταφορές
- περιβάλλον και υγιεινή διατροφή
- αθλητισμός, σωματική άσκηση και εκπαίδευση
- διοίκηση
Δηλαδή:
1. Είναι απαραίτητο ο Πολεοδομικός σχεδιασμός να συμπεριλαμβάνει τον ορισμό της υγείας στο περιεχόμενο του αστικού θεματολογίου της ΕΕ με σκοπό την εμπέδωση μιας νέας αντίληψης περί σχεδιασμού των πόλεων. Αυτή η νέα αντίληψη είναι δυνατόν να συμβάλλει στην προαγωγή της υγείας και στη διαμόρφωση ενός ευνοϊκού για την υγεία περιβάλλοντος, στο πλαίσιο του χωρο-ταξικού σχεδιασμού.
Η Ευρωπαική Επιτροπή των Περιφερειών πιστεύει ότι ένας υγιής και χωροταξικός σχεδιασμός, με στόχο τη βελτίωση της υγείας των πολιτών πρέπει να περιλαμβάνει όχι μόνο τον εντοπισμό περι-οχών και χώρων πρασίνου, αλλά και να παρέχει μια γενική αξιολόγηση του οικοσυστήματος των πόλεων .
2. Για τη Κινητικότητα και τις μεταφορές στον αστικό χώρο, έχει σημασία η ανάπτυξη των τοπικών πολιτικών σχεδιασμού των δημοσίων αστικών συγκοινωνιών και της αστικής κινητικότητας με γνώμονα τη βιωσιμότητα και τη δημόσια υγεία. Πρέπει να εκπονηθούν τα Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας και να υποστηριχθεί μια ευρωπαϊκή πολιτική που θα ενθαρρύνει τη χρήση των ηλεκτρικών και ηλεκ-τροκίνητων –δημόσιων και ιδιωτικών– μέσων μεταφοράς.
3. Η Ευρωπαική Επιτροπή των Περιφερειών ζητά να γίνουν ενέργειες για το αστικό Περιβάλλον, τη στέγαση και την υγιεινή διατροφή των πολιτών.
Σε σχετικές μελέτες που έχουν ανατεθεί καταδεικνύεται η επίδραση του αστικού περιβάλλοντος στην εκδήλωση παθήσεων, όπως λ.χ. οι καρδιαγγειακές και οι αναπνευστικές παθήσεις, αλλά και νόσων όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης τύπου 2.
Ζητεί, ως εκ τούτου, να πραγματοποιηθούν σχετικές μελέτες σε ό,τι αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση και την ηχορύπανση, που επηρεάζουν και καθορίζουν την κατάσταση της υγείας στις πόλεις. Επίσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι συνθήκες στέγασης και τα θέματα υγείας που συνδέονται με τη στέγαση, καθώς και η υγεία και η ασφάλεια κατά την κατασκευή και συντήρηση δημόσιων κτιρίων όπως είναι τα σχολεία και τα νηπιαγωγεία καθώς και να δοθεί η μεγαλύτερη δυνατή προσοχή στη σημασία της υγιεινής διατροφής.
4. Ο Αθλητισμός, η σωματική άσκηση και η εκπαίδευση των πολιτών είναι από τους αποτελεσματικότερους τρόπους πρόληψης μη μεταδιδόμενων ασθενειών, καταπολέμησης της παχυσαρκίας και διατήρησης ενός υγιούς τρόπου ζωής. Επίσης είναι ανάγκη να προ-αχθούν η εκπαίδευση και η ανάπτυξη ικανοτήτων σε θέματα υγείας στα σχολεία, η δημιουργία ποδηλατοδρόμων και πεζοδρόμων για τρέξιμο και περπάτημα, η χρήση δημόσιων χώρων πρασί-νου διαμορφωμένων ως υπαίθριων γυμναστηρίων.
5. Η Διοίκηση οφείλει να υποστηρίζει τις τοπικές πρωτοβουλίες υπέρ της ενημέρωσης και της συμμετοχής των πολιτών σε προγράμματα πρωτογενούς πρόληψης, με ειδική αναφορά στις ασθένειες που συνδέονται με τον τρόπο ζωής, στις χρόνιες παθήσεις, οι οποίες αποτελούν στις μέρες μας τον κυριότερο κίνδυνο για την υγεία και την ανάπτυξη του ατόμου.
Τέλος η ΕΕτΠ προτείνει μια ισχυρή συμμαχία Δήμων, περιφερειών, πανεπιστημίων, φορέων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ερευνητικών κέντρων, επιχειρήσεων, επαγγελματιών, εθελοντικών οργανώσεων και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών με σκοπό τη μελέτη και την εποπτεία, σε επίπεδο πόλης, των καθοριστικών παραγόντων της δημόσιας υγείας, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια πιο αποτελεσματική και ανταποκρινόμενη πολυεπίπεδη διοίκηση που θα βελτιώσει την πολιτική για την υγεία.
Πηγές: http://cor.europa.eu/el/
* Ο Νίκος Χιωτάκης είναι Δημοτικός Σύμβουλος Κηφισιάς,
μέλος του ΔΣ της Κεντρικής Ενωσης Δήμων Ελλάδος,
πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΠΕΤΑ ΑΕ,
μέλος της Ευρωπαικής Επιτροπής των Περιφερειών.
