του Νίκου Χιωτάκη
Οι ευρωπαίοι πολίτες βρίσκονται στο επίκεντρο του εγχειρήματος της Ευρωπαικής Ενωσης.
Η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχει σε κάθε πολίτη το δικαίωμα να συμμετέχει στον «δημοκρατικό γίγνεσθαι» της Ένωσης.
Ο θεσμός της ΕΕ που ονομάζεται “Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών” αποτελεί μια πρόσκληση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να προτείνει νομοθεσία σε τομείς όπου η ΕΕ έχει αρμοδιότητα να νομοθετεί.
H Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών παρέχει τη δυνατότητα σε ένα εκατομμύριο πολίτες της ΕΕ, να συμμετέχουν άμεσα στη διαμόρφωση των πολιτικών της, ζητώντας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει τη προτεινόμενη νομοθετική ρύθμιση.
Μια πρωτοβουλία πολιτών πρέπει να υποστηρίζεται από τουλάχιστον ένα εκατομμύριο πολίτες της ΕΕ που θα προέρχονται από τουλάχιστον 7 από τα 28 κράτη μέλη. Σε καθένα από τα 7 κράτη μέλη απαιτείται ένας ελάχιστος αριθμός υπογραφόντων.
Μια πρωτοβουλία πολιτών είναι δυνατόν να ξεκινήσει σε οποιονδήποτε τομέα όπου η Κομισιόν έχει την εξουσία να προτείνει νομοθεσία, π.χ. περιβάλλον, γεωργία, μεταφορές και δημόσια υγεία.
Για να ξεκινήσει μια πρωτοβουλία πολιτών πρέπει να συγκροτηθεί μια "επιτροπή πολιτών" αποτελούμενη από τουλάχιστον 7 πολίτες της ΕΕ που κατοικούν σε τουλάχιστον 7 διαφορετικά κράτη μέλη.
Η επιτροπή πολιτών, προτού αρχίσει να συγκεντρώνει δηλώσεις υποστήριξης από τους πολίτες, πρέπει να καταχωρίσει την πρωτοβουλία της στον ιστότοπο της Ευρωπαικής Επιτροπής. Μετά την επιβεβαίωση της καταχώρισης, οι διοργανωτές έχουν ένα έτος για να συγκεντρώσουν τις υπογραφές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών πιστεύει ότι ο θεσμός «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών» (ΕΠΠ) αποτελεί δικαίωμα κάθε Ευρωπαίου πολίτη. Μπορεί να συμβάλλει στο να αντιμετωπιστεί η αίσθηση «δημοκρατικού ελλείμματος» εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των πολιτών της ΕΕ και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και υπεύθυνων χάραξης πολιτικής.
Λόγω της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης και της κρίσης εμπιστοσύνης στην ΕΕ, είναι πάρα πολύ σημαντικό να δοθούν ευκαιρίες για ανοικτό διάλογο μεταξύ των πολιτών της ΕΕ, ώστε να προληφθεί η περαιτέρω απογοήτευσή τους όσον αφορά την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Αυτό αποτελεί επίσης μια ευκαιρία για να αποκατασταθεί και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των νέων Ευρωπαίων που, ενδεχομένως, έχασαν την πίστη τους στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Προσφέροντας στους πολίτες το δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας, η ΕΠΠ, ως υπερεθνικό μέσο, παρέχει την ευκαιρία συμμετοχής και έχει ως στόχο να ενθαρρύνει έναν πανευρωπαϊκό διάλογο για θέματα που απασχολούν τους Ευρωπαίους πολίτες.
Όμως για να εξασφαλιστεί ότι η ΕΠΠ μπορεί να εξελιχθεί σε επιτυχημένο κομμάτι του δημοκρατικού ιστού, είναι ζωτικής σημασίας οι επιτυχημένες ΕΠΠ να κινητοποιούν γνήσιες πολιτικές συζητήσεις και να λαμβάνουν ουσιαστικότερη πολιτική συνέχεια από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ•
Η ΕΠΠ δεν υποκαθιστά τη πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που οδήγησε στην πρόοδο της εμβάθυνσης της Ένωσης αλλά παρέχει διεθνική διάσταση. Αποτελεί πρόσθετο δίαυλο αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ των πολιτών, με τον οποίο η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει το πλεονέκτημα. Έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει ένα πολύ καλό παράδειγμα «δημοκρατίας σε δράση».
Επιπλέον δίνει τη δυνατότητα στους Ευρωπαίους πολίτες να συμμετέχουν στην ευρωπαϊκή διαδικασία λήψης αποφάσεων και να επηρεάζουν την ευρωπαϊκή πολιτική ατζέντα. Ωστόσο, η Επιτροπή πρέπει να αναπτύξει περαιτέρω πρωτοβουλίες για να ενισχύσει το δημόσιο διάλογο και να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά στις ευρωπαϊκές πολιτικές. Η Πρωτοβουλία Ευρωπαίων Πολιτών θα πρέπει να θεωρείται ένα από τα μέσα επίτευξης των στόχων της συμμετοχικής δημοκρατίας, δεν θα πρέπει όμως να προσδοκάται πως με την πρωτοβουλία αυτή θα εξασφαλιστεί αυτομάτως η συμμετοχή των πολιτών στην ευρωπαϊκή διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών θεωρεί την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών ως την έκφραση της συμμετοχικής δημοκρατίας που συμπληρώνει την έννοια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Για την ανάπτυξη όμως μιας ανανεωμένης αρχιτεκτονικής διακυβέρνησης που θα βασίζεται στην αρχή της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης πρέπει να ενισχυθούν τα νομικά και πολιτικά συμμετοχικά μέσα.
Από πέρισυ έγιναν σημαντικές βελτιώσεις στο νέο κανονισμό, όπως ότι τη δήλωση υποστήριξης μπορεί να την υπογράψει οποιοσδήποτε άνω των 16 ετών, ότι τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που υποβάλλονται από όσους υπογράφουν δήλωση έχουν απλουστευθεί, η σύσταση διαδικτυακής συνεργατικής πλατφόρμας, η οποία θα παρέχει βήμα συζήτησης, συμβουλές και υποστήριξη για τους διοργανωτές και η ανάπτυξη κεντρικού διαδικτυακού συστήματος συλλογής υπογραφών.
Παρά τις ως άνω προτάσεις και τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο νέο κανονισμό με σκοπό τη βελτίωση της διαδικασίας της ΕΠΠ και την εξάλειψη πολλών από τα εμπόδια που υπήρχαν, εξακολουθεί να επικρατεί η εντύπωση ότι από τη Κομισιόν λείπει η πολιτική προσέγγιση.
Η τρέχουσα σύγκρουση συμφερόντων εκ μέρους της Κομισιόν υπονομεύει σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητα της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για την προώθηση της συμμετοχής και της εμπιστοσύνης του κοινού, αφού περιορίζει τις ΕΠΠ στα θέματα που εμπίπτουν μόνο στην δική της αρμοδιότητα.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη δρομολόγηση πολιτικού διαλόγου με το ευρύ κοινό και θα πρέπει επίσης να ενεργεί ως εγγυητής της πολιτικής συνέχειας που δίδεται στις επιτυχημένες ΕΠΠ.
Αν και η ευαισθητοποίηση είναι σημαντική χρειάζεται αύξηση της ενημέρωσης του κοινού σχετικά με τις ΕΠΠ.
Για το σκοπό αυτό, πρέπει να αναληφθούν εκστρατείες προβολής και προώθησης με σκοπό να καταστεί η ΕΠΠ ευρύτερα γνωστή στα μέσα ενημέρωσης και στο κοινό.
--------------------------------------
Πηγές: http://cor.europa.eu/el/
http://ec.europa.eu/citizens-initiative
* Ο Νίκος Χιωτάκης είναι Δημοτικός Σύμβουλος Κηφισιάς,
μέλος του ΔΣ της Κεντρικής Ενωσης Δήμων Ελλάδος,
πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΠΕΤΑ ΑΕ,
μέλος της Ευρωπαικής Επιτροπής των Περιφερειών.
